Σάββατο 29 Νοεμβρίου 2008

Για τη Συμπαράταξη, την πολιτική και την αριστερά

Είναι γνωστό ότι ένα σημαντικό τμήμα ενεργών πολιτών αντιμετωπίζει πρόβλημα ουσιαστικής πολιτικής εκπροσώπησης, και συνολικά και σε τοπικό επίπεδο. Το πρόβλημα εμφανίζεται ιδιαίτερα οξύ στις τοπικές κοινωνίες (και στη Βοιωτία), όπου το τοπικό πολιτικό προσωπικό εμφανίζεται από ανεπαρκές έως ανίκανο να υποστηρίξει τα συμφέροντα της πλειοψηφίας των πολιτών και να συμβαδίσει με τις διαθέσεις του. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, εμφανίζεται διαβρωμένο και υποτακτικό, απέναντι στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που δρουν στο νομό μας.

Από την άλλη πλευρά, πρωτοβουλίες – “κινήματα πολιτών” (με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της “Συμπαράταξης Βοιωτών για το περιβάλλον”) καταφέρνουν, σε πολλές περιπτώσεις και για συγκεκριμένα ζητήματα, να προβάλλουν σαν η μοναδική δύναμη ουσιαστικής πολιτικής παρέμβασης και υπεράσπισης των πολιτών. Το γεγονός αυτό, φοβάμαι ότι, μερικές φορές, δημιουργεί τη λαθεμένη εντύπωση ότι οι κοινωνικές πρωτοβουλίες μπορούν να υποκαταστήσουν το κενό της πολιτικής εκπροσώπησης, με αποτέλεσμα να φορτώνονται ένα βάρος που, σε “κανονικές” συνθήκες, δεν τους ανήκει. Και που αν επιχειρήσουν να το αναλάβουν, υπό πίεση, θα χάσουν πολλά πράγματα από τη δυναμική, την πολυχρωμία, τον αυθορμητισμό και την αυθεντικότητά τους.

Η λογική αυτή εκφράστηκε και σε πρόσφατη παρέμβαση συναγωνιστή μας, στην οποία επιχειρεί να αποστασιοποιηθεί, και σωστά, από την αντίληψη των απολίτικων κινημάτων. Στην παρέμβαση αυτή, γίνεται λόγος για “ανάγκη για σαφέστερη διατύπωση της πολιτικής πρότασής της. Ότι, δηλαδή, το κίνημα που εκπροσωπεί η ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ είναι πολιτικό και όχι «απολίτικο», οικολογικό κίνημα και έχει πανδημοκρατικό χαρακτήρα και αριστερή ενωτική πρόταση”. Με αφορμή αυτήν την παρέμβαση, θα ήθελα να καταθέσω τις δικές μου σκέψεις:

1. Όταν αναφερόμαστε σε κοινωνικά κινήματα δεν εννοούμε ασφαλώς τα υποκατάστατα - παρατάξεις των πολιτικών κομμάτων στις επιμέρους δράσεις (περιβάλλον, συνδικαλισμός, ενέργεια κλπ.). Αναφερόμαστε σε πρωτοβουλίες που ξεκινούν από τα κάτω, από πραγματικό ενδιαφέρον των πολιτών για την επίλυση συγκεκριμένων ζητημάτων, εξασφαλίζουν πλατιά συμμετοχή, αποκτούν συνεκτικούς στόχους και, κυρίως, έχουν αντοχή στο χρόνο. Η αναζήτηση και ο προσδιορισμός των βαθύτερων αιτιών των προβλημάτων είναι αυτά που χαρακτηρίζουν το βαθμό, αλλά και το εύρος της πολιτικοποίησης των επιμέρους κινημάτων. Είναι αυτονόητο, ότι η φυσική πολιτικοποίηση των κινημάτων, μέσα από τις ίδιες τις εμπειρίες και την πολιτική ωρίμανση αυτών που συμμετέχουν, είναι κάτι που πρέπει και να προβληματίζει και να επιδιώκεται.

2. Στην περίπτωση της Συμπαράταξης, αν τα παραπάνω είναι σωστά, οι πρωτοβουλίες που εκφράζει απέχουν πολύ από το να χαρακτηριστούν κίνημα. Θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια, σε βάθος χρόνου, για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Το γεγονός ότι η Συμπαράταξη έχει την πρωτοβουλία σε μια σειρά ζητήματα, είναι προϊόν της ανικανότητας και της ανεπάρκειας του πολιτικού δυναμικού του νομού, κυρίως των κομμάτων εξουσίας, αλλά όχι μόνο, και όχι του δεδομένου πολιτικού ρόλου που παίζει ή μπορεί να παίξει η ίδια. Και δεν είναι αλήθεια, φυσικά, πως υφίσταται πολιτική πρόταση της Συμπαράταξης. Ας είμαστε πιο προσγειωμένοι και ας μην κοιτάμε τον ίσκιο μας και νομίζουμε ότι γίναμε γίγαντες.

3. Ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων και οργανώσεων και αυτών των κοινωνικών κινημάτων, αν και δεν χωρίζονται με σινικά τείχη, είναι απολύτως διακριτός. Και σε ότι αφορά το περιεχόμενο και σε ότι αφορά τη διαδικασία.
· Τα πολιτικά κόμματα ξεκινούν από μια ενιαία πολιτική αντίληψη, που, συνήθως, έχει αναφορά και σε κάποιο κλειστό ιδεολογικό σχήμα. Με βάση αυτήν την αντίληψη προσπαθούν να ερμηνεύσουν τα επιμέρους φαινόμενα και να προτείνουν λύσεις. Ιδιαίτερα τα κόμματα που εμπλέκονται ή προσβλέπουν στην εμπλοκή τους με τη διαχείριση της εξουσίας είναι αναγκασμένα να κάνουν συμβιβαστικές επιλογές, καθώς πρέπει να ισορροπήσουν ανάμεσα στα συμφέροντα της πλειοψηφίας της κοινωνίας και των διαφόρων μορφών του κεφαλαίου.
· Τα κοινωνικά κινήματα, αντίθετα, ξεκινούν από επιμέρους ζητήματα, επικεντρώνουν, σε πρώτη φάση, στο άμεσο αποτέλεσμα, και γι αυτό έχουν πολιτική ποικιλομορφία, προσεγγίζουν τις αιτίες των προβλημάτων μέσα από την ίδια τους την εμπειρία, εκφράζουν πιο αυθεντικά το συμφέρον τους, χωρίς μεσολαβήσεις, δίνουν το δικό τους πολιτικό στίγμα στις διεκδικήσεις τους, που, πάλι όμως, κινείται στο πλαίσιο της ιδιαίτερης θεματικής τους.

4. Τα κινήματα των πολιτών, κατά συνέπεια, αν θέλουν να αποτελέσουν πλειοψηφικά ρεύματα στις τοπικές κοινωνίες, και όχι μικρές ομάδες πρωτοπόρων πολιτικών ακτιβιστών, δύσκολα θα φτάσουν στη διατύπωση συνολικής πολιτικής πρότασης. Τουλάχιστον, σαν μεμονωμένες συλλογικότητες. Το αντίθετο θα μπορούσε να συμβεί, μόνο μέσα από την ουσιαστική συνάντηση με άλλα κοινωνικά κινήματα και μια βασανιστική προσπάθεια σύγκλισης στόχων και επιδιώξεων. Μιλάμε για μια συνάντηση στην οποία δεν θα προσέλθει η κάθε πλευρά με μια συνολική πολιτική πρόταση για διαπραγμάτευση, αλλά με την ιδιαιτερότητα των επιμέρους επεξεργασιών σε μια προσπάθεια σύνθεσης.

5. Μέσα από μια τέτοια διαδικασία, θα μπορούσε να ανοίξει ένας δρόμος συμπόρευσης κοινωνικών κινημάτων και εκείνων ή εκείνης της πολιτικής δύναμης που θα αποδείξει στην πράξη ότι μπορεί να εκφράσει πολιτικά τα κοινωνικά κινήματα. Αναφέρομαι σε συμπόρευση και όχι σε εκχώρηση της πολιτικής εκπροσώπησης ή εξάρτηση από κανένα κόμμα. Τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να έχουν την ελευθερία της κριτικής, απέναντι σε οποιασδήποτε μορφής εξουσία. Στην αντίθετη περίπτωση θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για νέες ήττες και οπισθοχωρήσεις (μια αναφορά στον υπαρκτό σοσιαλισμό, αλλά και στην πρόσφατη δική μας εμπειρία της διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ, αρκεί)

6. Την αναφορά στα αριστερά χαρακτηριστικά, που πρέπει να αποκτήσει η Συμπαράταξη, για τους παραπάνω λόγους τη βρίσκω ατυχή. Πρώτο, γιατί τα αριστερά χαρακτηριστικά προϋποθέτουν συμφωνία σε μια γενικότερη κοσμοαντίληψη, πράγμα που δεν το θεωρώ εφικτό, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση. Δεύτερο, γιατί παραπέμπει στην υπαρκτή πραγματικότητα της αριστεράς στη χώρα μας και στο νομό μας (σε όλες τις εκδοχές της), που δεν έχει δείξει ικανή να εκπροσωπήσει πολιτικά, αυτές, έστω, τις πρωτοβουλίες που έχουμε αναλάβει μέχρι τώρα. Τρίτο, γιατί ένα καθόλου ευκαταφρόνητο κομμάτι της Συμπαράταξης είναι έξω από τη λογική “αριστεράς” - “δεξιάς” κλπ. Και δεν είναι το πιο συντηρητικό κομμάτι της, ούτε μπορεί να χρεωθεί σε μια κατηγοριοποίηση που ούτε την επέλεξε, ούτε την υιοθετεί.

7. Η Συμπαράταξη, όπως και οι άλλες κοινωνικές πρωτοβουλίες, δεν πάσχουν, κυρίως, από πολιτικούς προσδιορισμούς, αλλά από το βάθος της δράσης τους, τη συστηματική ενασχόληση με τα κοινά και την καθημερινή επαφή με τους συμπολίτες μας. Και τα πολιτικά χαρακτηριστικά θα τα αποκτήσει, όχι με ατέρμονες συζητήσεις ιδεολογικού χαρακτήρα, αλλά μέσα από την καθημερινή πολιτική και δημοκρατική εκπαίδευση του καθενός μας στους αγώνες. Και ούτε υπάρχει ανάγκη να τα προδιαγράψουμε. Πρώτιστη προτεραιότητα θεωρώ την καλλιέργεια δεσμών αλληλέγγυας δράσης με κάθε ενεργό πολίτη του νομού και πρωταρχικής σημασίας στοιχείο το να καταφέρνουμε να πετυχαίνουμε μικρές ή μεγαλύτερες καθημερινές νίκες στα ζητήματα που μας απασχολούν. Το βλέμμα στην κοινωνία, λοιπόν, και όχι στον αφαλό μας.

8. Σε κάθε περίπτωση, για τους ανυπόμονους υπάρχει και το πεδίο της “καθαρόαιμης” πολιτικής. Το γεγονός ότι, σε αυτή τη συγκυρία, η Συμπαράταξη έχει δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον για διάλογο και δράση δεν δικαιολογεί, νομίζω, το γεγονός να της φορτώνουμε όλες μας τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς. Από τα κτήματα που διεκδικεί η εκκλησία, μέχρι την ανατροπή του καπιταλισμού. Ας την αφήσουμε να αναπνεύσει ελεύθερα και να δείξει, στην πράξη, μέχρι που μπορεί να φτάσει. Στο κάτω – κάτω, όπως λέει και ένα τραγούδι του Κηλαηδόνη: “εμείς αντέξαμε τόσα και τόσα, δεν θα μας τρομάξει τώρα ο καπιταλισμός”.

29/11/2008
Τάσος Κεφαλάς

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ Τάσο, οφείλω, θέλω δεν θέλω, να διευκρινίσω ότι στην παρέμβασή μου που σου έδωσε αφορμή για τούτο το άρθρο πουθενά δεν αναφέρω κάτι για αριστερά χαρακτηριστικά που δήθεν πρέπει να αποκτήσει η ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ. Επομένως αυτό που γράφεις «Την αναφορά στα αριστερά χαρακτηριστικά, που πρέπει να αποκτήσει η Συμπαράταξη, για τους παραπάνω λόγους τη βρίσκω ατυχή» ΕΙΝΑΙ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΑΤΥΧΕΣ.

Athanasios είπε...

Αγαπητοι φίλοι της συμπαράταξης,Όσο οι προσέγγιση των συγκεκριμένων προβλημάτων παραμενει σε επίπεδο γενικών αναλύσεων, πρώτων προσεγγίσεων, ευαισθητοποίησης και ερμηνιών, δηλαδή: σε επιπεδο ΑΟΡΙΣΤΟ-ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ και Περιγραφικών περιβαλλοντικών διαπιστώσεων, Η τοποθετηση απεναντι στην δημιουργό-καλιεργητή-συνένοχο του προβλήματος εξουσία, είναι δυνατόν να αποφεύγεται, ως ένα βαθμό.Οταν περάσεις ομως, σε διεκδίκηση λύσεων,προτάσεις για λύσεις, πρέπει να έχεις σαφή-ορατή θέση.Το "για ποιους ειναι η λυση,"και το "λυση για ωφελος ποιου" ειναι το αναγκαίο στοιχειο..Ουδέτερες λύσεις δεν υπάρχουν.Αταξικές λύσεις, σε δημιουργημένα προβλήματα, απο εξυπηρετήσεις ίδιων ταξικών συμφερόντων, δεν μπορούν να γεννηθούν.Δεν μπορούν να υπάρξουν.

Ανώνυμος είπε...

Οι μάχες που δίνονται είναι πολιτικές.
Σε αυτές τις μάχες χρειάζονται και οι Πολίτες αλλά και οι πολιτικές δυνάμεις της περιοχής.
Η αποφυγή των οργανωμένων πολιτικών δυνάμεων είναι ήττα.
Δεν χρειάζεται να μεταμφιέζονται οι Αριστεροί σε οικολόγους για να αποκτήσουν ακροατήριο.
Δεν χρειάζεται ο κόσμος κάποιους να ψαρεύουν στα θολά νερά της Οικολογίας.
Οι μάχες που δίνονται εκφράζουν την πραγματική διάθεση του κόσμου να μην μένει παθητικός θεατής και σε αυτήν την μάχη πρέπει να καλεστούν όσες πολιτικές δυνάμεις συμφωνούν με αυτές τις κινητοποιήσεις.
Έχουμε χορτάσει με τους επαγγελματίες της Οικολογίας . Όλοι οι Δήμαρχοι και οι Νομάρχες δηλώνουν οικολόγοι. Το κόμμα των Οικολόγων δηλώνει οτι δεν έχει πρόβλημα να συνεργαστεί με την ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ αρκεί να μπει στην κυβέρνηση.
Χρειάζεται να πιεστούν τα πολιτικά κόμματα να πάρουν θέση σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων και όχι να καταριόμαστε την αριστερά. Αν η Αριστερά πάρει θετική θέση την θέλουμε μαζί μας αν όχι δεν μας ενδιαφέρει πλέον.

Ανώνυμος είπε...

Ας μου επιτραπεί μια πρώτη παρέμβαση για να μη στηριχθεί η όποια συζήτηση ακολουθήσει σε λαθεμένες εντυπώσεις:

1. Φίλε Πάνο, έχεις δίκιο στην παρατήρησή σου. Η συγκεκριμένη αποστροφή ήταν μια δική μου ερμηνεία της έκφρασής σου "…έχει πανδημοκρατικό χαρακτήρα και αριστερή ενωτική πρόταση". Αν θεωρείς ότι δεν σε αφορά, το αποδέχομαι και ας μείνουμε στην ουσία του επιχειρήματος.

2. Αγαπητέ Athanasie, η μέχρι τώρα δράση της Συμπαράταξης έχει αποδείξει ότι δεν “μασάει” τα λόγια της. Όταν και όπου θεωρεί ότι έχει να πει κάτι, το κάνει κόντρα και στις εξουσίες, και στις κεντρικές πολιτικές επιλογές και στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Τα ερωτήματα – κριτήρια που θέτεις είναι, ασφαλώς κρίσιμα, δεν μπορούν, όμως να ερμηνεύσουν, πάντα, πλήρως τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία. Και, σε κάθε περίπτωση, είναι στοιχεία μιας συγκεκριμένης ιδεολογίας, κοσμοαντίληψης και ερμηνείας της κοινωνικής πραγματικότητας, απολύτως σεβαστής κατά τα άλλα.
Το ερώτημα είναι τι γίνεται όταν, στο πλαίσιο μιας κοινωνικής πρωτοβουλίας όπως η Συμπαράταξη, η αντίληψη αυτή, ή οποιαδήποτε άλλη, έρχεται σε αντιπαράθεση ή σύγκρουση με άλλες πολιτικές ή ιδεολογικές αντιλήψεις. Θα αναστείλουμε τις κοινωνικές μας δράσεις, μέχρι να πετύχουμε την πλήρη ιδεολογική και πολιτική σύμπτωση; Και τι θα πούμε τότε στους συμπολίτες μας στα Οινόφυτα, στην Αντίκυρα και στη Θίσβη που ασφυκτιούν και αναζητούν άμεσες πρακτικές λύσεις για επιβίωση και ανθρώπινη ζωή; Περιμένετε, μέχρι να βρούμε τη συνταγή της μελλοντικής ευτυχισμένης κοινωνίας;
Θα θεωρήσουμε προϋπόθεση για τη συμμετοχή στα κοινωνικά κινήματα την ιδεολογική συμφωνία; Και σε τι θα διαφέρουμε τότε από τα παραρτήματα – παρακλάδια των πολιτικών κομμάτων; Δεν γνωρίζουμε όλοι ότι κάτι τέτοιο θα οδηγήσει στη συρρίκνωση, τη διάσπαση και την απομαζικοποίηση, στο “ο καθένας και το μαγαζάκι του”;
Έχουν – έχουμε το θάρρος και την υπομονή οι πολιτικοί και ατομικοί φορείς των επιμέρους ιδεολογικών αντιλήψεων να θέσουν (θέσουμε) τις απόψεις τους (μας) στη δοκιμασία της καθημερινής κριτικής των συμπολιτών – συναγωνιστών μας; Έχουν (έχουμε) τη διάθεση να μπούμε στη διαδικασία της σύνθεσης του ιδιαίτερου πολιτικού λόγου της Συμπαράταξης ή περιορίζονται (περιοριζόμαστε) στις “ετοιματζίδικες λύσεις” του “ασφαλούς” ιδεολογικού και πολιτικού οπλοστασίου τους (μας);

3. Φίλε Ανώνυμε, συμφωνώ απολύτως ότι οι αγώνες μας έχουν πολιτικό περιεχόμενο. Θα πρόσθετα, ότι συνδέονται, κατά κανόνα, και με την ίδια τη φύση και το περιεχόμενο του κοινωνικού συστήματος, μέσα στο οποίο ζούμε. Για το λόγο αυτό, υπερασπίζομαι και το πολιτικό περιεχόμενο των κοινωνικών δράσεων και την αξία αυτής καθεαυτής της πολιτικής δράσης και του ρόλου των κομμάτων, ιδιαίτερα αυτών που επαγγέλλονται τη ριζική ανατροπή του συστήματος. Η κριτική αναφορά στο ρόλο και τη δράση της υπαρκτής αριστεράς ούτε κατάρα συνιστά, ούτε απαξίωση του ρόλου της. Αντίθετα, είναι προτροπή για συντονισμό και συμπόρευση με το προοδευτικό – διεκδικητικό κοινωνικό κίνημα, χωρίς ηγεμονισμούς και τάσεις ποδηγέτησής του. Είναι έκκληση για μια αριστερά που θα προτείνει και, ταυτόχρονα, θα έχει ανοιχτά αυτιά και μυαλά και θα διδάσκεται από την κοινωνία.

Δεν προτείνω τη μεταμφίεση κανενός σε τίποτα, ούτε συνιστώ την αυτολογοκρισία, στο όνομα μιας επίπλαστης συμφωνίας. Οι απόψεις πρέπει να διατυπώνονται καθαρά και με σαφήνεια. Αρκεί να κατανοούμε τον ιδιαίτερο ρόλο του καθενός χώρου. Είναι άλλο πράγμα τα πολιτικά κόμματα και άλλο πράγμα τα κοινωνικά κινήματα. Η αφετηρία της παρέμβασής μου βρίσκεται στην αγωνία που με διακατέχει να μη βάλουμε σε δοκιμασία τη δυνατότητα που έχει δημιουργήσει η Συμπαράταξη να απευθύνεται και να δραστηριοποιεί ένα πλατύ φάσμα ενεργών πολιτών του νομού, με ειλικρινή και καθαρό λόγο και προχωρώντας κάθε μέρα και ένα ακόμα βήμα πιο μπροστά. Αν αυτό το στοιχείο χαθεί, τότε θα σημάνει και το τέλος της. Γιατί πολιτικά κόμματα χωρίς κοινωνικό αντίκρυσμα μπορεί να υπάρξουν. Κοινωνικά κινήματα, όμως, όχι.