ΜΠΛΑΚΑΟΥΤ ΕΝΟΨΕΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΑΛΙΦΟΡΝΙΑΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΕΙΝΑΙ ΑΚΡΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ.

Ενάμιση εκατομμύριο άνθρωποι χωρίς ρεύμα, κατακόρυφη άνοδος των τιμών και δύο εταιρείες στα πρόθυρα χρεοκοπίας.
Σκηνές όχι από κάποιο μπλακάουτ της... ΔΕΗ, αλλά οι επιπτώσεις της απελευθέρωσης ηλεκτρικής ενέργειας στην Καλιφόρνια στις αρχές του 2000.
Το 1996 η αμερικανική πολιτεία αποφάσισε να προχωρήσει σε αλλαγές της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, με επιχείρημα την προώθηση του ανταγωνισμού και τη μείωση του κόστους του ρεύματος για τους καταναλωτές. Τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, όμως, ήταν ακριβώς τα αντίθετα.
Το 1998 η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας αποδεσμεύθηκε από τις εταιρείες παραγωγής, οι οποίες συνέχισαν ωστόσο να έχουν το δίκτυο διανομής. Το 40% της παραγωγικής δυνατότητας, 20 gigawatts, πουλήθηκε στους λεγόμενους «ανεξάρτητους παραγωγούς ενέργειας».
Οι δύο επιχειρήσεις ηλεκτρικής ενέργειας της Καλιφόρνιας, η Pacific Gas & Electric Co και Southern California Edison, έπρεπε να αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια από το νεοσύστατο χρηματιστήριο California Power Exchange.
Το 2000 απελευθερώθηκαν οι τιμές χονδρικής, όχι όμως και οι τιμές λιανικής. Οι εταιρείες εκτιμούσαν ότι οι «παγωμένες» τιμές λιανικής θα παραμείνουν υψηλότερες από αυτές της χονδρικής, κάτι που όντως επαληθεύθηκε την περίοδο 1998-2000 -χρονική περίοδο που επέτρεψε στις δύο εταιρείες, μαζί με τη μικρότερη San Diego Gas & Electric, να προσφέρουν περισσότερα από 6,7 δισ. δολάρια στους μετόχους τους.
Χειραγώγηση τιμών
Η απελευθέρωση, όμως, δεν έφερε όπως αναμενόταν τη μείωση των τιμών, αφού δεν ενθάρρυνε τις εταιρείες να δημιουργήσουν περισσότερη ενέργεια για να ρίξουν τις τιμές, σε εποχή που η ζήτηση όλο αυξανόταν. Κάποια στιγμή, λόγω της στενότητας αλλά και της χειραγώγησης της ίδιας της αγοράς, οι τιμές στη χονδρική άρχισαν να αυξάνουν, ενώ στη λιανική παρέμεναν «παγωμένες», για κοινωνικούς λόγους.
Εν τω μεταξύ ο πληθυσμός της Καλιφόρνιας αυξήθηκε κατά 13% τη δεκαετία του '90, περίοδο που η αμερικανική πολιτεία δεν προέβη στην κατασκευή κανενός νέου εργοστασίου, παρ όλο που η δυνατότητα παραγωγής ενέργειας στα υπάρχοντα εργοστάσια αυξήθηκε σχεδόν κατά 30% από το 1990 ως το 2001.
Οι εταιρείες της Καλιφόρνιας έπρεπε να καλύψουν μέρος της αυξημένης ζήτησης με εισαγωγή ρεύματος από άλλες πολιτείες. Η ξηρασία στις βορειοδυτικές πολιτείες το 2001 επιδείνωσε την κατάσταση.
Από τον Απρίλιο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2000 οι τιμές χονδρικής είχαν αυξηθεί κατά 800%. Από 35 δολάρια το megawatt, η τιμή είχε εκτιναχθεί τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς στα 600 δολάρια. Σε ορισμένες περιοχές της πολιτείας, όπως το Σαν Ντιέγκο, όπου δεν υπήρχε πάγωμα τιμών, οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στη λιανική εκτινάχθηκαν κατά 240%, προκαλώντας έντονες κοινωνικές διαμαρτυρίες.
Μια από τις εταιρείες «μεσάζοντες» που έπαιξαν ρόλο στη χειραγώγηση των τιμών ήταν η γνωστή και μη εξαιρετέα Enron, η οποία κατηγορήθηκε ότι έκλεινε εργοστάσια σταδιακά και φούσκωνε τις τιμές τεχνητά στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, από την οποία αγόραζαν ρεύμα οι εταιρείες της Καλιφόρνιας.
Η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στην Καλιφόρνια προκάλεσε αλλεπάλληλα μπλακάουτ, με μεγαλύτερα του Σαν Φρανσίσκο, τον Ιούνιο του 2000, όπου 97.000 άτομα έμειναν χωρίς ρεύμα εν μέσω καύσωνα, και το άλλο στις 19-20 Μαρτίου του 2001, που επηρέασε 1,5 εκατ. κατοίκους της αμερικανικής πολιτείας.
Οι μεν και οι δε
Οι οπαδοί της φιλελευθεροποίησης υποστηρίζουν ότι για τα προβλήματα της Καλιφόρνιας ευθύνεται το γεγονός ότι δεν υπήρξε πραγματική απελευθέρωση και ότι οι ρυθμιστικές αρχές συνέχισαν να έχουν σημαντικό έλεγχο στις τιμές. Οι πολέμιοι αρκούνται να θυμίζουν ότι επί 40 χρόνια η μη απελευθερωμένη αγορά της Καλιφόρνιας δεν υπέφερε από μπλακ άουτ.
Οι πρώτοι διδάξαντες
Οι ιδιωτικοποιήσεις στην ηλεκτρική ενέργεια άρχισαν από τη Χιλή τη δεκαετία του '80, διά των συμβουλών των «Σικάγο Μπόις» και της... πειθούς, της δικτατορίας Πινοσέτ.
Στον αναπτυγμένο κόσμο πρώτη διδάξασα ήταν η Θάτσερ. Από τις μαζικές ιδιωτικοποιήσεις της «σιδηράς κυρίας» τη δεκαετία του '90 δεν γλίτωσε η βρετανική βιομηχανία ηλεκτρικής ενέργειας (Electricity Supply Industry). Το βρετανικό μοντέλο θεωρήθηκε οδηγός για την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και σε άλλες χώρες της βρετανικής κοινοπολιτείας, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία.

enet.gr